Welkom
Welkom op de website van het Tijdschrift voor Gezondheidszorg en Ethiek. TGE stelt zich ten doel de kwaliteit van de morele bezinning op actuele veranderingen binnen de gezondheidszorg te bevorderen. Verschillende invalshoeken, benaderingen en levensbeschouwingen komen aan bod.
Publiceren in TGE?
Bekijk de auteursrichtlijnen
Word abonnee
Bekijk hier de mogelijkhedenRedactie
Neem contact op met de redactieInhoudsopgave TGE nr. 1, 2024
Redactioneel
Wat kunnen we leren van zieke zorgverleners?
Gert Olthuis
In memoriam dr. Joke Lemiengre
Chris Gastmans
Wat kunnen we leren van zieke zorgverleners?
Dr. Gert Olthuis
Jaren geleden maakten Amerikaanse medisch-ethici een fascinerend boek over hun eigen ervaringen als kankerpatiënt (Dresser, 2012). Ze leerden er veelvuldig van. In de praktijk bleek autonomie bijvoorbeeld behoorlijk uitdagend.
Lichamelijke contrastervaringen in zorgverlening: een zorgethische reflectie
Dr. Linus Vanlaere, prof. dr. Roger Burggraeve en Ann Lammens
In een postuum verschenen boek beschrijft de jonge neurochirurg Paul Kalanithi zijn ervaringen als kankerpatiënt. Hij vertelt over een aanvaring met een collega-arts die hem niet de (pijn)medicatie wil geven waar hij om vraagt. Hij beseft: ik ben nu een onmondige en weerloze patiënt.
Wie zorgt er voor de chronisch zieke arts?
Lotte van den Berg MA, dr. Alistair Niemeijer en prof. dr. Alice Schippers
Hoewel artsen dagelijks geconfronteerd worden met zieke patiënten, lijkt zelf ziek-zijn nog altijd een taboe. In dit artikel presenteren wij een zorgethisch onderzoek naar de geleefde ervaring van artsen met een chronische ziekte in de artsenwereld. We beogen hiermee bij te dragen aan een meer zorgzame en inclusieve...
Ethische beschouwingen bij invasieve en non-invasieve neuromodulatie: een verkenning bij betrokken professionals
Dr. Martijn Beudel en dr. Els L.M Maeckelberghe
Neuromodulatie is een verzameling van elektrische en chemische behandelingen voor neuro-psychiatrische aandoeningen die direct aangrijpen op het zenuwstelsel. Wie als argeloze internetgebruiker de term ‘neuromodulatie’ in Google invoert, krijgt zo’n 21.900 hits. Neuromodulatie heeft een hoge vlucht genomen en wordt ...
Casus Omgaan met klachten
Casus
De familie van mevrouw A. dient een klacht in. De mail van de klachtenfunctionaris valt plompverloren in de mailbox van de nefroloog aan het einde van een vermoeiende poli. Mevrouw A., 78 jaar, was lang onder controle wegens een chronisch nierprobleem.
Begrensde medische mogelijkheden?
Medisch commentaar op de casus
Dr. Karin Janssen van Doorn
Chronisch nierfalen komt wereldwijd bij ongeveer 10% van de mensen voor. Meestal begint het sluimerend en zonder klachten, maar het kan uiteindelijk evolueren naar terminaal nierfalen met nood aan nierfunctie-vervangende therapie, zoals dialyse of een niertransplantatie.
Er komt een klacht bij de dokter…
Ethisch commentaar op de casus
Dr. Guus Timmerman
Aan het einde van een vermoeiende poli komt bij de nefroloog een e-mail binnen met een klachtenbrief van de familie van een overleden patiënt. Een klacht is altijd vervelend, zeker als die niet verwacht wordt en dan ook nog op een moment dat het lastig is om ervoor open te staan.
Klacht: een gratis advies voor het verbeteren van de zorg?
Juridisch commentaar op de casus
Mr. dr. Rachèl van Hellemondt
Uit onderzoek van Laarman et al. blijkt dat artsen zich na een klacht vaak aangevallen en machteloos voelen. Het voelt vaak voor de arts, en voordat je het weet is dat ook zo, dat hij/zij tegenover de patiënt is komen te staan.
De vele gezichten van lijden verbeeld
Bespreking van 'Lijden, Eigentijdse visies op de kruisweg en het laatste avondmaal'
Prof. dr. Tineke Abma
‘Ik lig er ’s nachts van wakker. Voel de pijn die mensen in Gaza voelen,’ zegt Tamar Shahinian als ik haar vraag wat de situatie in Israël met haar doet. Ze is Palestijns en heeft familie die op de Westbank woont.
De gewelddadige geschiedenis van zwangerschap en baring
Recensie 'Ei, foetus, baby' van Trudy Dehue
Prof. dr. Inge van Nistelrooij
Wie nog gelooft in objectieve kennis en een positivistisch wetenschapsparadigma, heeft vast nooit de boeken van Trudy Dehue gelezen. Dehue (1951) weerlegt iedere opvatting die ervan uitgaat dat ‘de werkelijkheid’ en ‘feiten’ buiten ons liggen om wetenschappelijk ontdekt en geduid te worden.
In vertrouwen. Normatieve beschouwing over euthanasie, dementie en de schriftelijke wilsverklaring
Dr. Petra Pijnakker
Op 25 oktober 2022 promoveerde Petra Pijnakker op haar proefschrift In vertrouwen. Normatieve beschouwing over euthanasie, dementie en de schriftelijke wilsverklaring. Voor de rubriek Hora Est stelde redactielid dr. M. Caroline Vos haar een aantal vragen.
Moreel verpleegkundig leiderschap
Marcel Boonen, PhD
Verpleegkundig leiderschap gaat over meer dan het verbeteren van zorg en behoud van verpleegkundigen. Het gaat ook over het morele aspect van zorg, ‘het goede doen voor een ander’.
De zorg is van de patiënten en de zorgprofessionals!
Dr. Anne de la Croix
Het zorglandschap is complex en verandert in rap tempo. In dit boek schetst Guus van Montfort een overzicht van deze dynamische complexiteit.
Atlas van ons brein. Een visuele reis door de hersenen
Dr. Gert Olthuis
‘We zien de dingen niet zoals ze zijn, we zien ze zoals wij zijn’. Dit citaat van essayist Anaïs Nin staat tamelijk willekeurig en zonder toelichting in het voorwoord van de auteurs. Ik vind het een raak citaat.
Pijn: Een Expeditie naar Onbestemd Gebied
Aldo Houterman
De Nederlandse wetenschapstheoreticus Trudy Dehue schreef ooit dat er grofweg twee manieren zijn om wetenschap te interpreteren: realistisch en constructivistisch.
Hoe werkt dagelijkse communicatie? Gesprekken onder de microscoop
Dr. Gert Olthuis
Als er één onderwerp stof voor gesprekken oplevert, dan zijn het wel ethische kwesties in de gezondheidszorg. In huisartspraktijken, op verpleegafdelingen, in de gehandicaptenzorg of onder beleidsmakers: gesprekken over morele kwesties zijn er aan de orde van de dag.
Inhoudsopgave TGE 33, 4, 2023
Themanummer Natuur, mens en gezondheid in harmonie
Natuur, mens en gezondheid in balans
Steven Dorrestijn en Gert Olthuis
We kunnen niet meer om klimaatverandering heen. De opwarming van de aarde, stijging van de zeespiegel, extreme weersomstandigheden, de verdwijning van soorten werden al lang aangekondigd, maar worden nu steeds meer daadwerkelijk merkbaar om ons heen voor iedereen. We staan voor een enorme opgave: klimaatverandering ...
De activistische zorgprofessional: professionele identiteit in tijden van klimaatcrisis
Dr. Mario Veen
Gezondheidsprofessionals leven in een ongekende tijd. Enerzijds is de medische wetenschap zo ver gevorderd dat mensen ouder worden dan ooit. Levensreddende operaties, kennis vanuit klinische trials en medicatie voor de meeste aandoeningen zijn voorhanden. Anderzijds heeft het systeem waarop die techniek is gebaseerd...
Primum non nocere? Schade en verantwoordelijkheid
Dr. Naomi van Steenbergen
Het trillen van onze smartphone hebben we te danken aan wolfraam (tungsten). Het is een mineraal dat samen met onder andere tantalum, tin en goud bekend staat als ‘conflictmineraal’: een grondstof waarvan de handel vaak gewelddadige conflicten financiert, ten koste van de burgers in de gebieden die rijk aan de grond...
De nuance van de “natuur = gezond” claim
Dr. Karin Dijkstra
De boodschap “natuur = gezond” is een krachtige boodschap die past bij de geest van de tijd. Door deze twee begrippen aan elkaar te koppelen, en zelfs gelijk te stellen aan elkaar, kun je veel bereiken ten aanzien van het overtuigen van mensen dat natuur goed is voor de gezondheid. De resolute koppeling van deze beg...
“De schok van de klimaatcrisis kan leiden tot anders gaan leven”
Gesprek met Wouter Kusters
Wouter Kusters
Wouter Kusters was een van de sprekers op het jaarcongres van de Vereniging voor filosofie en geneeskunde in oktober 2022, waar hij een presentatie gaf over denken en filosoferen over klimaatverandering. Gastredacteur Steven Dorrestijn sprak met Kusters over de natuur die kan helen, maar ook ziek kan maken, en de ro...
Verduurzaming in het Streekziekenhuis Koningin Beatrix
Jan-Willem Berends
In de wens en de verplichting om bij te dragen aan een duurzamere toekomst, is het Streekziekenhuis Koningin Beatrix (SKB) druk bezig om hier invulling aan te geven. In 2022 heeft het SKB de milieuthermometer zilver behaald, wat aangeeft dat het ziekenhuis goed op weg is op het gebied van verduurzaming op zeer diver...
Hoe krijgen we onderwijs over planetaire gezondheid in biomedische curricula?
Dr. Rob Houtepen
Het Ministerie van VWS bracht onlangs het rapport Planetary Health: een handreiking voor onderwijsimplementatie in universitaire zorgopleidingen uit. Het rapport maakt deel uit van de welkome golf van oproepen ons leefmilieu, lokaal en planetair, in geneeskunde en gezondheidszorg niet langer meer als een externe kwe...
De beste manier om de gezondheid van mensen te verzekeren is het borgen van de gezondheid van dieren en het milieu
Dr. Joost van Herten
Op 23 november 2021 promoveerde Joost van Herten aan de Wageningen University & Research op zijn proefschrift ‘Considerations for an ethic of One Health: towards a socially responsible zoonotic disease control’. Redactielid dr. M. Caroline Vos stelde hem enkele vragen hierover.
Corona en praktische wijsheid
Een analyse van de ethische grondslagen van crisisbeleid in Nederland
Dr. Alma Tostmann
Dit boek levert een filosofische bijdrage aan momenten waarop beslissingen met onzekerheid en onder tijdsdruk moeten worden genomen, zoals tijdens de coronapandemie veelvuldig het geval was. Zeker in het begin. Het gaat over “praktische wijsheid”. Principes zoals dat van het gereflecteerde evenwicht tussen evidentie...
Lichaam, zin en zorg
Veranderende visie, vernieuwende praktijk
Aldo Houterman
Vlak na de Tweede Wereldoorlog opende ‘dokter Snuf’ de eerste huisartsenpraktijk in het Noord-Limburgse dorpje Afferden. De Afferdenaren beschikten tot 1964 over leidingwater noch riolering, woonden veelal in ondergrondse kelders, en werden gemiddeld slechts 55 jaar oud.
Gezondheidszorg, Markt, Samenleving
Dr. Niek Stadhouders
Het boek Gezondheidszorg, Markt, Samenleving adresseert een breed gedragen ergernis onder zorgprofessionals: marktwerking in de zorg. De auteur begint met een haarscherpe anamnese van de huidige problematiek in de zorg, zoals toenemende bureaucratie en verantwoording, personele problemen, en gebrek aan samenwerking....
Leven toevoegen aan de dagen
Van slechtnieuwsgesprek tot laatste adem en rouw – hoe een stervensproces verloopt
Drs. Anna Laura van der Laan
Hoewel het woord ‘ethiek’ nauwelijks valt, is dit boek ervan doordrenkt. Het is geschreven vanuit de morele overtuiging dat er meer aandacht moet komen voor sterven en de dood in de geneeskunde en de maatschappij.
Inhoudsopgave TGE 33, 3, 2023
Themanummer Ethiek van leefstijl en preventie
Redactioneel
Ethiek van leefstijl en preventie
Donald van Tol en Gert Olthuis
Ethiek van leefstijl en preventie
Dr. Gert Olthuis en dr. Donald van Tol
In de even huiveringwekkende als virtuoze roman Corpus delicti (2009) schetst Juli Zeh een samenleving waarin elke burger verplicht is gezond te leven en daardoor gelukkig te zijn. Ziek zijn wordt beschouwd als een misdaad waarvoor iemand zal moeten boeten. Eigen schuld.
Pleidooi voor een publieke ethiek van gezondheidsbevordering
Dr. Mare Knibbe en prof. dr. Klasien Horstman
Ethiek van publieke gezondheid gaat volgens veel ethici over populaties en de relatie tussen gezondheidsprofessionals en populaties. Daarmee onderscheidt dit veld zich van de medische ethiek waarin de art-patiëntrelatie en andere relaties tussen zorgverleners en zorgontvangers centraal staan (Parmet et al., 2005). O...
Alles is gezondheid, maar gezondheid is niet alles - leefstijlzorg als religie
Dr. Michiel van Well
In 2016 brachten René Karst en Stef Ekkel met het Frikandellenkoor de carnavalskraker ‘Liever te dik in de kist, dan weer een feestje gemist’ uit (Ekkel en Karst, 2016). Carnaval is een taboedoorbrekend feest van zotheid en spot. Het is een omkeringsritueel waarin maatschappelijke normen worden opgeschort, rollen wo...
Naar een gerechtvaardigde suikertaks?
Mr. Loesanne van der Geest
De Raad voor Volksgezondheid en Zorg (hierna: de Raad) was een voormalig onafhankelijk adviesorgaan voor de regering en het parlement. In 2002 beoogde de Raad in zijn rapport ‘Gezondheid en gedrag’ een antwoord te geven op de vraag hoe ongezond gedrag kan worden omgebogen en vooral ook wie verantwoordelijk is voor h...
Leefstijl in de spreekkamer: vast onderwerp of laissez faire?
Casus
Op een verjaardagsfeestje van een vriend raakt Nicolien Haas, huisarts (35 jaar) in gesprek met Jaq Pietersz (55 jaar). Jaq is een veelgevraagd grafisch vormgever en prijst zich gelukkig met het Bourgondische leven dat hij leidt. Dat is hem ook aan te zien, hij heeft duidelijk overgewicht. Het gesprek verloopt gemoe...