Welkom

Het trillen van onze smartphone hebben we te danken aan wolfraam (tungsten). Het is een mineraal dat samen met onder andere tantalum, tin en goud bekend staat als ‘conflictmineraal’: een grondstof waarvan de handel vaak gewelddadige conflicten financiert, ten koste van de burgers in de gebieden die rijk aan de grond...

De boodschap “natuur = gezond” is een krachtige boodschap die past bij de geest van de tijd. Door deze twee begrippen aan elkaar te koppelen, en zelfs gelijk te stellen aan elkaar, kun je veel bereiken ten aanzien van het overtuigen van mensen dat natuur goed is voor de gezondheid. De resolute koppeling van deze beg...

Wouter Kusters was een van de sprekers op het jaarcongres van de Vereniging voor filosofie en geneeskunde in oktober 2022, waar hij een presentatie gaf over denken en filosoferen over klimaatverandering. Gastredacteur Steven Dorrestijn sprak met Kusters over de natuur die kan helen, maar ook ziek kan maken, en de ro...

In de wens en de verplichting om bij te dragen aan een duurzamere toekomst, is het Streekziekenhuis Koningin Beatrix (SKB) druk bezig om hier invulling aan te geven. In 2022 heeft het SKB de milieuthermometer zilver behaald, wat aangeeft dat het ziekenhuis goed op weg is op het gebied van verduurzaming op zeer diver...

Het Ministerie van VWS bracht onlangs het rapport Planetary Health: een handreiking voor onderwijsimplementatie in universitaire zorgopleidingen uit. Het rapport maakt deel uit van de welkome golf van oproepen ons leefmilieu, lokaal en planetair, in geneeskunde en gezondheidszorg niet langer meer als een externe kwe...

Op 23 november 2021 promoveerde Joost van Herten aan de Wageningen University & Research op zijn proefschrift ‘Considerations for an ethic of One Health: towards a socially responsible zoonotic disease control’. Redactielid dr. M. Caroline Vos stelde hem enkele vragen hierover.

Dit boek levert een filosofische bijdrage aan momenten waarop beslissingen met onzekerheid en onder tijdsdruk moeten worden genomen, zoals tijdens de coronapandemie veelvuldig het geval was. Zeker in het begin. Het gaat over “praktische wijsheid”. Principes zoals dat van het gereflecteerde evenwicht tussen evidentie...

Vlak na de Tweede Wereldoorlog opende ‘dokter Snuf’ de eerste huisartsenpraktijk in het Noord-Limburgse dorpje Afferden. De Afferdenaren beschikten tot 1964 over leidingwater noch riolering, woonden veelal in ondergrondse kelders, en werden gemiddeld slechts 55 jaar oud. 

Het boek Gezondheidszorg, Markt, Samenleving adresseert een breed gedragen ergernis onder zorgprofessionals: marktwerking in de zorg. De auteur begint met een haarscherpe anamnese van de huidige problematiek in de zorg, zoals toenemende bureaucratie en verantwoording, personele problemen, en gebrek aan samenwerking....

Hoewel het woord ‘ethiek’ nauwelijks valt, is dit boek ervan doordrenkt. Het is geschreven vanuit de morele overtuiging dat er meer aandacht moet komen voor sterven en de dood in de geneeskunde en de maatschappij. 

In de even huiveringwekkende als virtuoze roman Corpus delicti (2009) schetst Juli Zeh een samenleving waarin elke burger verplicht is gezond te leven en daardoor gelukkig te zijn. Ziek zijn wordt beschouwd als een misdaad waarvoor iemand zal moeten boeten. Eigen schuld. 

Ethiek van publieke gezondheid gaat volgens veel ethici over populaties en de relatie tussen gezondheidsprofessionals en populaties. Daarmee onderscheidt dit veld zich van de medische ethiek waarin de art-patiëntrelatie en andere relaties tussen zorgverleners en zorgontvangers centraal staan (Parmet et al., 2005). O...

In 2016 brachten René Karst en Stef Ekkel met het Frikandellenkoor de carnavalskraker ‘Liever te dik in de kist, dan weer een feestje gemist’ uit (Ekkel en Karst, 2016). Carnaval is een taboedoorbrekend feest van zotheid en spot. Het is een omkeringsritueel waarin maatschappelijke normen worden opgeschort, rollen wo...

De Raad voor Volksgezondheid en Zorg (hierna: de Raad) was een voormalig onafhankelijk adviesorgaan voor de regering en het parlement. In 2002 beoogde de Raad in zijn rapport ‘Gezondheid en gedrag’ een antwoord te geven op de vraag hoe ongezond gedrag kan worden omgebogen en vooral ook wie verantwoordelijk is voor h...

Op een verjaardagsfeestje van een vriend raakt Nicolien Haas, huisarts (35 jaar) in gesprek met Jaq Pietersz (55 jaar). Jaq is een veelgevraagd grafisch vormgever en prijst zich gelukkig met het Bourgondische leven dat hij leidt. Dat is hem ook aan te zien, hij heeft duidelijk overgewicht. Het gesprek verloopt gemoe...

Leefstijl speelt bij veel aandoeningen een rol, en het wetenschappelijk bewijs hieronder wordt steeds sterker. In veel van de richtlijnen staat expliciet dat een of meer leefstijlfactoren aan de orde zouden moeten komen. Preventie en een gezonde leefstijl worden gezien als een van de manieren om de gezondheidszorg q...

Jaq is duidelijk op zoek naar een huisarts van het type ‘U vraagt, wij draaien’. Hij legt de verantwoordelijkheid voor zijn klachten buiten zichzelf en vraagt de arts om een ‘snelle’ medische oplossing. Respect voor zijn keuzes en wensen moet leidend zijn in de invulling van de zorgplicht van de arts.

Vele (para)medische hulpverleners weten prima wat nodig is voor een duurzame oplossing voor de kwalen waar cliënten mee komen. Maar ze benoemen is moeilijk omdat het niet voldoet aan de verwachting waarmee die cliënt komt, zoals in de casus treffend verwoord met: “Want ik wil natuurlijk wel een goeie dokter die me h...

De manier waarop we preventie en gezondheidsbevordering inzetten moet veel radicaler gericht zijn op de kracht van het sociaal netwerk, de sociale relaties die mensen verbinden. Gebrek aan sociaal contact vergroot het risico op overlijden, vergelijkbaar met het roken van 15 sigaretten per dag. Sociaal contact is cru...

Jérôme Lejeune en Patricia Jacobs toonden in 1959 vrijwel gelijktijdig aan dat het downsyndroom kan worden toegeschreven aan de aanwezigheid van een extra chromosoom 21 (Lejeune e.a., 1959; Jacobs e.a., 1959). Eind jaren zestig werd in gekweekte vruchtwatercellen trisomie 21 aangetoond bij een foetus met downsyndroo...

Een poosje terug verscheen een dik rapport over hoe kunst en culturele interventies in de langdurige zorg en ondersteuning positieve gezondheid van zorgontvangers kan bevorderen (Van Campen ea, 2017). Het rapport signaleert een interessant probleem. Culturele interventies zijn vooral kleinschalige projecten die geri...

Leefstijlgeneeskunde maakt sinds enkele jaren een opmars. ZonMw investeert al jaren in preventieprogramma’s onder een titel die de omvang ervan duidelijk maakt: ‘Alles is Gezondheid’. Recent verscheen een herziening van het Handboek Leefstijlgeneeskunde. De basis voor iedere praktijk. Zo’n vijftig hoogleraren en and...

Hajo Wilschut (gynaecoloog) en Marjanke Spanjer (jurist/journalist) schreven een boek over de vooruitgang die in de afgelopen decennia is geboekt binnen de geboortezorg. In 14 hoofdstukken behandelen zij een diversiteit aan onderwerpen en de kwaliteitsontwikkeling die daarin heeft plaats gevonden.

Het mensenkind komt ter wereld als hulpeloze boreling. Goed beschouwd verandert er gedurende een mensenleven niet veel: kwetsbaarheid, verwarring en ons tekort blijven ons hele leven bij ons. Evenals onze menselijke nood naar een helpende ander om hiermee om te gaan. 

Ik zie beroepsethiek graag als zoektocht en leerproces. Hoe fijn is het als studenten dan achteraf aangeven: ‘Door de lessen Ethiek en het uitwerken van de dilemma’s kwam ik erachter dat ik eigenlijk elke dag wel te maken heb met morele oordelen’ of ‘Wat heb ik geleerd van Ethiek? Ik blijf rustig en denk eerst goed ...

Bij de ethische beschouwing van Ghislaine van Thiel en Féline Scheijmans in dit nummer van TGE (p.30) moest ik denken aan het hedendaagse pleidooi voor passende zorg (zie ZiN/NZa, 2020). Het artikel bespreekt de zogenaamde Pakketsluis – een beleidsmaatregel die de toelating van dure geneesmiddelen in het basispakket...

Na jaren van groeiende onrust over de toegankelijkheid en betaalbaarheid van sommige geneesmiddelen, besloot de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in 2015 om de instroom van extreem dure geneesmiddelen in het basispakket van de zorgverzekering te reguleren. De beleidsmaatregel die zij daarvoor in het lev...

Volgens Devisch (2015) staat een organisatie nooit stil. Hij verwijst in zijn werk naar de filosoof Jean Luc Nancy. “Nancy’s notion of the singular goes the other way around: organizations are able to function because they differ from themselves and change all the time” (69). Devisch (in: Wesseling & Langenberg, 201...

Zorgtechnologieën worden verwachtingsvol beschouwd als een belangrijke oplossing voor personeelstekorten in de zorg. Ook de langdurige zorg staat in deze tijd van vergrijzing onder grote druk en zoekt oplossingen in de technologische hoek. Daarnaast werd noodgedwongen het gebruik van zorgtechnologie, met name het be...

Chris Gastmans is hoogleraar medische ethiek aan de Katholieke Universiteit Leuven en tevens directeur van het Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht. Hij doceert en publiceert over zorgethiek en medische ethiek, in het bijzonder over ethische problemen in de zorg voor ouderen en in de zorg rondom het levenseinde....

De laatste decennia is aardig wat onderzoek gedaan naar de betekenis van het lichaam in de wijze waarop we ons tot de wereld verhouden. Veel inzichten zijn verkregen in de rol die het lichaam speelt in het aanleren, vergaren en inzetten van kennis en vaardigheden. Uitgangspunt daarbij is meestal de gedachte dat het ...

Stilte kun je niet horen, niet zien, niet ruiken en niet proeven. Het gaat, als we het hebben over stilte, steeds om iets anders dan stilte zelf.’ (P37) Het boek Stilte, geste, stem van René ten Bos staat vol met frases als deze. Zinnen die aanzetten tot denken en met het grootste gemak kunnen worden toegepast op hu...

Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid bracht eind 2022 het Signalement ‘Onbedoelde en ongewenste uitkomsten in de zorg; normhandhaving, leren en herstel’ uit. Kern ervan is het onderscheiden van drie morele logica’s in de reacties als iets kennelijk mis is gegaan in de dagelijkse zorgpraktijk. Aanleiding ervoor is d...

Opkomen voor mensen in kwetsbare posities staat tegenwoordig al snel onder verdenking van ‘wokeness’, van activisme, en van opposities creëren die de samenleving splijten. Minister Ye?ilgöz (Justitie en Veiligheid) zegt het ‘wokisme’ te zullen bestrijden: ‘er bestaat geen recht om niet gekwetst te worden’ (HJ School...