Welkom

Casus

De familie van mevrouw A. dient een klacht in. De mail van de klachtenfunctionaris valt plompverloren in de mailbox van de nefroloog aan het einde van een vermoeiende poli. Mevrouw A., 78 jaar, was lang onder controle wegens een chronisch nierprobleem. 

Chronisch nierfalen komt wereldwijd bij ongeveer 10% van de mensen voor. Meestal begint het sluimerend en zonder klachten, maar het kan uiteindelijk evolueren naar terminaal nierfalen met nood aan nierfunctie-vervangende therapie, zoals dialyse of een niertransplantatie.

Aan het einde van een vermoeiende poli komt bij de nefroloog een e-mail binnen met een klachtenbrief van de familie van een overleden patiënt. Een klacht is altijd vervelend, zeker als die niet verwacht wordt en dan ook nog op een moment dat het lastig is om ervoor open te staan. 

Uit onderzoek van Laarman et al. blijkt dat artsen zich na een klacht vaak aangevallen en machteloos voelen. Het voelt vaak voor de arts, en voordat je het weet is dat ook zo, dat hij/zij  tegenover de patiënt is komen te staan. 

‘Ik lig er ’s nachts van wakker. Voel de pijn die mensen in Gaza voelen,’ zegt Tamar Shahinian als ik haar vraag wat de situatie in Israël met haar doet. Ze is Palestijns en heeft familie die op de Westbank woont.

Wie nog gelooft in objectieve kennis en een positivistisch wetenschapsparadigma, heeft vast nooit de boeken van Trudy Dehue gelezen. Dehue (1951) weerlegt iedere opvatting die ervan uitgaat dat ‘de werkelijkheid’ en ‘feiten’ buiten ons liggen om wetenschappelijk ontdekt en geduid te worden.

Op 25 oktober 2022 promoveerde Petra Pijnakker op haar proefschrift In vertrouwen. Normatieve beschouwing over euthanasie, dementie en de schriftelijke wilsverklaring. Voor de rubriek Hora Est stelde redactielid dr. M. Caroline Vos haar een aantal vragen.

Verpleegkundig leiderschap gaat over meer dan het verbeteren van zorg en behoud van verpleegkundigen. Het gaat ook over het morele aspect van zorg, ‘het goede doen voor een ander’. 

Het zorglandschap is complex en verandert in rap tempo. In dit boek schetst Guus van Montfort een overzicht van deze dynamische complexiteit. 

‘We zien de dingen niet zoals ze zijn, we zien ze zoals wij zijn’. Dit citaat van essayist Anaïs Nin staat tamelijk willekeurig en zonder toelichting in het voorwoord van de auteurs. Ik vind het een raak citaat. 

De Nederlandse wetenschapstheoreticus Trudy Dehue schreef ooit dat er grofweg twee manieren zijn om wetenschap te interpreteren: realistisch en constructivistisch.

Als er één onderwerp stof voor gesprekken oplevert, dan zijn het wel ethische kwesties in de gezondheidszorg. In huisartspraktijken, op verpleegafdelingen, in de gehandicaptenzorg of onder beleidsmakers: gesprekken over morele kwesties zijn er aan de orde van de dag. 

We kunnen niet meer om klimaatverandering heen. De opwarming van de aarde, stijging van de zeespiegel, extreme weersomstandigheden, de verdwijning van soorten werden al lang aangekondigd, maar worden nu steeds meer daadwerkelijk merkbaar om ons heen voor iedereen. We staan voor een enorme opgave: klimaatverandering ...

Gezondheidsprofessionals leven in een ongekende tijd. Enerzijds is de medische wetenschap zo ver gevorderd dat mensen ouder worden dan ooit. Levensreddende operaties, kennis vanuit klinische trials en medicatie voor de meeste aandoeningen zijn voorhanden. Anderzijds heeft het systeem waarop die techniek is gebaseerd...

Het trillen van onze smartphone hebben we te danken aan wolfraam (tungsten). Het is een mineraal dat samen met onder andere tantalum, tin en goud bekend staat als ‘conflictmineraal’: een grondstof waarvan de handel vaak gewelddadige conflicten financiert, ten koste van de burgers in de gebieden die rijk aan de grond...

De boodschap “natuur = gezond” is een krachtige boodschap die past bij de geest van de tijd. Door deze twee begrippen aan elkaar te koppelen, en zelfs gelijk te stellen aan elkaar, kun je veel bereiken ten aanzien van het overtuigen van mensen dat natuur goed is voor de gezondheid. De resolute koppeling van deze beg...

Wouter Kusters was een van de sprekers op het jaarcongres van de Vereniging voor filosofie en geneeskunde in oktober 2022, waar hij een presentatie gaf over denken en filosoferen over klimaatverandering. Gastredacteur Steven Dorrestijn sprak met Kusters over de natuur die kan helen, maar ook ziek kan maken, en de ro...

In de wens en de verplichting om bij te dragen aan een duurzamere toekomst, is het Streekziekenhuis Koningin Beatrix (SKB) druk bezig om hier invulling aan te geven. In 2022 heeft het SKB de milieuthermometer zilver behaald, wat aangeeft dat het ziekenhuis goed op weg is op het gebied van verduurzaming op zeer diver...

Het Ministerie van VWS bracht onlangs het rapport Planetary Health: een handreiking voor onderwijsimplementatie in universitaire zorgopleidingen uit. Het rapport maakt deel uit van de welkome golf van oproepen ons leefmilieu, lokaal en planetair, in geneeskunde en gezondheidszorg niet langer meer als een externe kwe...

Op 23 november 2021 promoveerde Joost van Herten aan de Wageningen University & Research op zijn proefschrift ‘Considerations for an ethic of One Health: towards a socially responsible zoonotic disease control’. Redactielid dr. M. Caroline Vos stelde hem enkele vragen hierover.

Dit boek levert een filosofische bijdrage aan momenten waarop beslissingen met onzekerheid en onder tijdsdruk moeten worden genomen, zoals tijdens de coronapandemie veelvuldig het geval was. Zeker in het begin. Het gaat over “praktische wijsheid”. Principes zoals dat van het gereflecteerde evenwicht tussen evidentie...

Vlak na de Tweede Wereldoorlog opende ‘dokter Snuf’ de eerste huisartsenpraktijk in het Noord-Limburgse dorpje Afferden. De Afferdenaren beschikten tot 1964 over leidingwater noch riolering, woonden veelal in ondergrondse kelders, en werden gemiddeld slechts 55 jaar oud. 

Het boek Gezondheidszorg, Markt, Samenleving adresseert een breed gedragen ergernis onder zorgprofessionals: marktwerking in de zorg. De auteur begint met een haarscherpe anamnese van de huidige problematiek in de zorg, zoals toenemende bureaucratie en verantwoording, personele problemen, en gebrek aan samenwerking....

Hoewel het woord ‘ethiek’ nauwelijks valt, is dit boek ervan doordrenkt. Het is geschreven vanuit de morele overtuiging dat er meer aandacht moet komen voor sterven en de dood in de geneeskunde en de maatschappij. 

In de even huiveringwekkende als virtuoze roman Corpus delicti (2009) schetst Juli Zeh een samenleving waarin elke burger verplicht is gezond te leven en daardoor gelukkig te zijn. Ziek zijn wordt beschouwd als een misdaad waarvoor iemand zal moeten boeten. Eigen schuld. 

Ethiek van publieke gezondheid gaat volgens veel ethici over populaties en de relatie tussen gezondheidsprofessionals en populaties. Daarmee onderscheidt dit veld zich van de medische ethiek waarin de art-patiëntrelatie en andere relaties tussen zorgverleners en zorgontvangers centraal staan (Parmet et al., 2005). O...

In 2016 brachten René Karst en Stef Ekkel met het Frikandellenkoor de carnavalskraker ‘Liever te dik in de kist, dan weer een feestje gemist’ uit (Ekkel en Karst, 2016). Carnaval is een taboedoorbrekend feest van zotheid en spot. Het is een omkeringsritueel waarin maatschappelijke normen worden opgeschort, rollen wo...

De Raad voor Volksgezondheid en Zorg (hierna: de Raad) was een voormalig onafhankelijk adviesorgaan voor de regering en het parlement. In 2002 beoogde de Raad in zijn rapport ‘Gezondheid en gedrag’ een antwoord te geven op de vraag hoe ongezond gedrag kan worden omgebogen en vooral ook wie verantwoordelijk is voor h...

Op een verjaardagsfeestje van een vriend raakt Nicolien Haas, huisarts (35 jaar) in gesprek met Jaq Pietersz (55 jaar). Jaq is een veelgevraagd grafisch vormgever en prijst zich gelukkig met het Bourgondische leven dat hij leidt. Dat is hem ook aan te zien, hij heeft duidelijk overgewicht. Het gesprek verloopt gemoe...

Leefstijl speelt bij veel aandoeningen een rol, en het wetenschappelijk bewijs hieronder wordt steeds sterker. In veel van de richtlijnen staat expliciet dat een of meer leefstijlfactoren aan de orde zouden moeten komen. Preventie en een gezonde leefstijl worden gezien als een van de manieren om de gezondheidszorg q...

Jaq is duidelijk op zoek naar een huisarts van het type ‘U vraagt, wij draaien’. Hij legt de verantwoordelijkheid voor zijn klachten buiten zichzelf en vraagt de arts om een ‘snelle’ medische oplossing. Respect voor zijn keuzes en wensen moet leidend zijn in de invulling van de zorgplicht van de arts.

Vele (para)medische hulpverleners weten prima wat nodig is voor een duurzame oplossing voor de kwalen waar cliënten mee komen. Maar ze benoemen is moeilijk omdat het niet voldoet aan de verwachting waarmee die cliënt komt, zoals in de casus treffend verwoord met: “Want ik wil natuurlijk wel een goeie dokter die me h...

De manier waarop we preventie en gezondheidsbevordering inzetten moet veel radicaler gericht zijn op de kracht van het sociaal netwerk, de sociale relaties die mensen verbinden. Gebrek aan sociaal contact vergroot het risico op overlijden, vergelijkbaar met het roken van 15 sigaretten per dag. Sociaal contact is cru...

Jérôme Lejeune en Patricia Jacobs toonden in 1959 vrijwel gelijktijdig aan dat het downsyndroom kan worden toegeschreven aan de aanwezigheid van een extra chromosoom 21 (Lejeune e.a., 1959; Jacobs e.a., 1959). Eind jaren zestig werd in gekweekte vruchtwatercellen trisomie 21 aangetoond bij een foetus met downsyndroo...