Welkom

Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau kampen we over enkele jaren met een ‘dubbele vergrijzing’ in Nederland (Nap en Cornelisse, 2019, 20-23). Dit betekent dat het aantal ouderen dat aandacht en zorg nodig heeft sterk zal stijgen. Daarnaast wordt de huidige groep zorgverleners steeds kleiner en worden de betre...

Alleen samen krijgen we corona onder controle”. Met deze spreuk wil onze regering haar burgers bewegen de preventieve maatregelen na te leven om de COVID-19 infectie te beteugelen. Tegelijkertijd is de inherent menselijke wens om samen te zijn − van studentenfeesten tot barbecues en religieuze bijeenkomsten − de oor...

Er is veel discussie over vaccinatie in Nederland en andere Europese landen nu de vaccinatiegraad jaar in jaar uit verder is gedaald. In sommige landen is er al een vaccinatieplicht ingevoerd, de Nederlandse regering is ten aanzien van deze maatregel terughoudend. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de vi...

In verschillende Europese landen is vaccinatie sinds enkele jaren een hevig omstreden thematiek. In het kader van het recente coronadebat worden samenzweringstheorieën gesmeed die het (toekomstige) vaccin als een perfide vorm van bevolkingscontrole menen te kunnen demaskeren en het virus als een uitvinding van een a...

In eerdere publicaties hebben wij ons afgevraagd ‘van wie’ een geamputeerd been is (Jansen & Baart, 2018; Jansen & Baart, 2020). In juridische termen komt dat erop neer dat we ons afvroegen wanneer een eventueel eigendomsrecht op lichaamsmateriaal ophoudt, en wat voor juridische consequenties dat dan heeft voor de b...

Op 2 september 2019 kondigde D66-Kamerlid Pia Dijkstra aan dat haar fractie begin 2020 een wetsvoorstel zou presenteren dat euthanasie (levensbeëindiging op verzoek of hulp bij zelfdoding) mogelijk moet maken voor mensen op hoge leeftijd die levensmoe zijn. Een oudere met een stervenswens moet zich volgens dit initi...

Martin Buijsen beschrijft in zijn artikel een nuttige analyse van de gepubliceerde uitspraken van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE) van 2013-2018 en concludeert dat de ruimte in de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek (Wtl) aanzienlijk is voor ouderen met een stapeling aan ouderdomsaandoeningen....

De Hoge Raad (HR) heeft geoordeeld over de zaak van de specialist ouderengeneeskunde (SO) die euthanasie verrichtte bij een dementerende patiënte op basis van een eerder door de vrouw opgestelde schriftelijke wilsverklaring. Deze uitspraak lijkt een belangwekkend en kansrijk normatief ijkpunt te worden voor de norme...

“Ik probeer tijdens een telefoongesprek met mijn patiënt bewust een stilte te laten vallen, maar aan de andere kant hoor ik: ‘Ben je er nog?’” Een collega in de psychosociale zorg vertelde mij dat het totaal anders werken is met deze nieuwe digitale werkwijze die in de coronacrisis face-to-face gesprekken heeft over...

Als specialist ouderengeneeskunde en kaderarts palliatieve zorg werk ik in de verpleeghuiszorg en de hospicezorg. Naast het ‘smalsporige dokteren’, zoals lichamelijk onderzoek bij verdenking van een gebroken heup, evalueren van de behandeling van misselijkheid, zorgen voor adequate pijnmedicatie of zoeken naar oorza...

Dit jaar kwam het Leerboek Ethiek in de Gezondheidszorg uit van auteurs Ten Have, Ter Meulen, De Vries en Ter Meulen. Deze uitgave bouwt voort op het boek Medische ethiek uit 1998. De auteurs hebben afgezien van een vierde revisie hiervan en kozen voor een nieuwe titel en een nieuwe formule, die past bij hoe mensen ...

Es R van. Professionele ethiek. Morele besluitvorming in organisaties en professies. Amsterdam: Boom Management Impact, 2020. ISBN: 9789462760615. 320 blz. 2e druk. Prijs: 63,50.

Nieuw is het boek niet maar de 3e oplage in 2020 van de 2e herziene druk uit 2015 verdient niettemin een eervolle vermelding in deze r...

Havermans M. Sterven als een stoïcijn. Filosofie bij ziekte en dood. Eindhoven: Damon, 2019. 160 blz. ISBN: 978 94 6340 178 4. Prijs: € 19,90.

Paul, de man van filosoof/ redacteur Marja Havermans bleek op 61-jarige leeftijd kanker te hebben, en overleed negen maanden na de diagnose. In het boek Sterven als een s...

McLaughlin K. Empowerment. A critique. New York: Routledge, 2015. ISBN: 9781138819610. 152 blz. Prijs: £ 125 (e-boek £ 40,49).

In dit boek analyseert de Britse socioloog Kenneth McLaughlin het – lastig in het Nederlands te vertalen – begrip ‘empowerment’. Dat begrip wordt veel gebruikt in de hedendaagse welzijns...

Op het moment dat dit nummer van TGE verschijnt, is het bijna vier maanden geleden dat de eerste besmetting met het coronavirus werd vastgesteld in Nederland. De snelle verspreiding van het virus en het beleid om de pandemie in te dammen hebben een enorme impact. In meerdere opzichten was de ethiek van de gezondheid...

Als ik dit voorwoord schrijf, bestaat de ‘anderhalvemetersamenleving’ twee maanden. Veel prangender dan ooit helder was, is de relevantie van ‘zorg’ zonneklaar geworden; zorg van professionals net zo goed als van ouders-als-thuisleerkracht. Die relevantie van zorg is het hart van zorgethiek, een stroming in de ethie...

'Precariousness' laat zich het best vertalen als bestaansonzekerheid. Binnen een zorg- of welzijnsorganisatie betekent het een toenemende onzekerheid over de eigen positie binnen het geheel. De centrale vraag in dit artikel is: wat is de invloed van 'precariousness' op het realiseren van een integraal ethiekbeleid i...

In mijn werk als verpleegkundige in de acute psychiatrie ben ik betrokken bij gesprekken tussen artsen en patiënten ter afstemming van de behandeling. Deze gesprekken roepen vragen bij mij op. Het perspectief van de patiënt wordt gehoord, maar wordt er ook geluisterd? Welke vooronderstellingen liggen ten grondslag a...

Dit artikel behandelt twee manieren waarop het perspectief van mensen met een ernstige verstandelijke beperking betrokken kan worden bij de ethische reflectie binnen moreel beraad: vertegenwoordiging door naasten en een dialoog met deze cliënten zelf. Beide opties worden nader onderzocht.

Waardering van ervaringen, sensaties en andere bronnen van niet-talige, niet-rationeel uitlegbare kennis is een relevant discussiepunt als het gaat om het bedrijven van ethiek. Auteurs Verhagen, Krijnen en Dingemans raken deze punten expliciet dan wel zijdelings aan in hun bijdragen aan deze uitgave van TGE.

Deze coronapandemie laat ontegenzeggelijk een onuitwisbare indruk achter op patiënten en hun dierbaren, maar ook op de betrokken zorgwerknemers, beleidsmakers, politici, en zelfs ver buiten het medische domein, op ons als maatschappij als geheel. Met dit artikel proberen we een handreiking te bieden aan instellingen...

De probleemstelling van een optimale allocatie van schaarse middelen beperkt zich niet tot louter economisch-theoretisch gedachtengoed. De COVID-19 pandemie zal artsen mogelijk voor loodzware beslissingen stellen. Daarom zijn voorgaande, ethisch onderbouwde afspraken op het vlak van medische triage van immens belang.

De roadmap 'Groeien in deugddoende zorg' kwam tot stand naar aanleiding van het project ‘Ruimte voor relaties: ethisch verantwoorde zorg voor woonzorgcentra’. Deze roadmap wil woonzorgcentra inspireren om een dynamiserend zorgethisch beleid te ontwikkelen waarin ruimte wordt gemaakt voor relaties.

Bespreking van Eeckman E: Balanceren tussen macht en onmacht. Patient empowerment als grondslag voor gelijkwaardigheid in de relatie patiënt-arts, door Donald van Tol

Bespreking van Centrum voor Ethiek en Gezondheid: Gezondheidsapps en wearables, de ethiek van e-health deel 1, door Lambèr Royakkers

Bespreking van Klugman CM & Lamb EG (eds.): Research Methods in Health Humanities, door Jelle van Gurp

Bespreking van Dooms A & Gabriels K: Van Melkweg tot moraal. Wetenschap en verwondering, door Karin Janssen van Doorn

Bespreking van Gabriels K: Regels voor robots. Ethiek in tijden van AI, door Trijsje Franssen

Redactioneel bij TGE nr. 1, jaargang 30, 2020

Consequentiemodellen bij het toewijzen van schaarse organen hebben als gemeenschappelijk kenmerk dat zij aan iemands keuze om al dan niet donor te zijn consequenties verbinden. Dit artikel onderzoekt op basis van zowel vakliteratuur als populaire literatuur welke argumenten gebruikt worden in de morele verdediging v...

Quid pro quo bij orgaandonatie: moreel goed verdedigbaar
Reactie op ‘Voor wat hoort wat?’

Reeds in de wetsgeschiedenis van de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding geldt de schriftelijke wilsverklaring, zoals bedoeld in art 2 lid 2 Wtl, als problematisch wanneer het gaat over euthanasie bij gevorderde dementie. In dit artikel worden cruciale onderwerpen in de parlementaire beha...

Het lijden dat men vreest en de arts-patiëntrelatie
Reactie op ‘Dementie en euthanasie’ en Nawoord auteurs