Welkom

In het tweeluik Sterven en Het leven voltooien roept Ineke Visser op tot een nieuw verhaal over sterven in de Nederlandse samenleving. Zij vraagt om meer aandacht voor de gelaagdheid van het stervensproces en pleit ervoor dat sterven als een wezenlijke en kostbare menselijk ervaring wordt gezien. Als lezer kun je di...

Deze bundel laat zien hoe het thema ‘zorg’ is voorgesteld in romans en verhalen. ‘Zorg’ heeft daarbij een brede betekenis – van facetten van zorgsector, tot de concrete handeling van zorgen. De bundel bevat bijdragen van onder meer zorgprofessionals, antropologen, literatuurwetenschappers en schrijvers over uiteenlo...

Een groep Canadese onderzoekers vroeg jaren geleden aan een panel van bioethici wat de grootste gezondheidsethische uitdagingen zijn voor patiënten en hun families (Breslin et al, 2005). Daar rolde een intrigerende top tien van uitdagingen uit. Zeker drie van die tien uitdagingen hadden betrekking op besluitvorming ...

Naast het leveren van goede patiëntenzorg is het verrichten van medisch-wetenschappelijk onderzoek (‘onderzoek’) een kernactiviteit van (academische) ziekenhuizen. Dit onderzoek heeft de bevordering van kennis tot doel, om: (1) de meest effectieve behandeling voor een bepaalde aandoening te vinden, (2) meer kennis t...

De translatie van genomics in ‘gepersonaliseerde geneeskunde’ (vaak ook aangeduid met termen als ‘precisie-’ of ‘gestratificeerde’ geneeskunde) impliceert een paradigmawisseling: de traditionele ‘one size fits all’-gezondheidszorg maakt, zo luidt de belofte, geleidelijk plaats voor maatwerk, rekening houdend met de ...

Steeds meer onderzoek laat zien dat zorgverleners in de dagelijkse praktijk veel morele stress ervaren: de negatieve emoties die men ervaart als gevolg van moreel lastige situaties (Morley et al., 2019). Morele stress kan op korte termijn leiden tot frustratie, schuldgevoelens en fysieke klachten zoals vermoeidheid,...

We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them. (Albert Einstein)

Moet de wetsgeschiedenis altijd bepalend zijn voor de toepassing van wet of wetsartikel? Wat betekent deze vraag voor art. 2.2 (de schriftelijke verklaring) van de Wet Toetsing Levensbeëindiging op verzoek en Hulp...

Recht is interpretatie. In de zaak van de koffie-euthanasie draaide het om de interpretatie van het schriftelijke euthanasieverzoek van de verpleeghuisbewoonster door de betrokken specialist ouderengeneeskunde, om de interpretatie van die interpretatie door de Regionale toetsingscommissie euthanasie, de strafrechter...

Buijsen heeft zeker gelijk waar het gaat om het belang van art. 8 EVRM. Door mijn focus op de situatie van gevorderde dementie waarin patiënte in de ‘koffie-zaak’ zich natuurlijk reeds bevond bij het beroep op de schriftelijke verklaring, is dat buiten beeld gebleven. Noot 1 bij mijn openingsregels verwijst naar het...

Elke ochtend heeft het raam een nieuw venster. Vandaag is het van eik.
In het gerimpelde hout staart een oog.

Een A4 van licht ligt op mijn laken;

onderaan mijn grote teen zit

een beurse plek als een verlekkerd loerende pad.

Iemand betreedt mijn kamer, iemand verlaat het.

A4 wordt A3 wordt A2 een op een ge...

In het signalement ‘Veilige zorg, goede zorg?’ onderzoekt het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (2019, noot 1) ‘welke betekenissen de waarde van veiligheid krijgt, hoe veiligheid in de zorg is geïmplementeerd en wat er beter kan’. Het CEG onderscheidt drie betekenissen van veilige zorg. In de eerste twee – veilige z...

Als specialist ouderengeneeskunde werkend in het verpleeghuis kan ik stellen dat het afgelopen jaar een zeer impactvol jaar is gebleken, een rauw jaar. Covid-19 heeft rondgeraasd in de verpleeghuizen en daar waar we normaliter vooral bezig zijn met weldoen en leven aan de dagen toevoegen, stond ons dagelijks werk nu...

Terwijl het kabinet zich ten aanzien van het beleid om de coronacrisis te bestrijden laat adviseren door een Outbreak Management Team (OMT) met artsen, infectiologen, virologen en microbiologen, is het maatschappelijk debat over de crisis en de genomen maatregelen toch vooral een ethisch debat. In dit themanummer va...

Het draaiboek dat de artsenfederaties in juni vorig jaar hebben opgesteld voor de triage van coronapatiënten voor IC-opname beschrijft hoe artsen moeten beslissen over wie er wel en wie niet een IC-plek krijgt, als door de coronapandemie de druk op de IC landelijk zo hoog oploopt dat er tekorten ontstaan en triage n...

Zoals veel zorginstellingen heeft ook de Alrijne Zorggroep (1) bij aanvang van de COVID-pandemie maatregelen genomen om de continuïteit van de patiëntenzorg veilig te stellen. In deze hectische periode moesten in korte tijd veel medische en organisatorische besluiten worden genomen. Gelet op de aard van de problemen...

Meer dan ooit is ethische veerkracht van verpleegkundigen vandaag aan de orde. Maar wat houdt ethische veerkracht eigenlijk in? Na een situering en verkenning van dit begrip, plaatsen we ethische veerkracht in het perspectief van een relationele ethiek die geïnspireerd is door de filosofie van Emmanuel Levinas. Door...

Sinds december 2019 is de wereld in de ban van een nieuw virus (SARS-CoV-2), dat voor het eerst werd vastgesteld in Wuhan, China en tot een wereldwijde pandemie heeft geleid. Het virus veroorzaakt een ziekte, die we kennen als ‘coronavirus disease 2019’ (COVID-19). Hoewel de manifestatie van het virus heterogeen is ...

Een van de vragen uit de casus is of gezonde vrijwilligers, tussen de 18 en 45 jaar oud, in het kader van de zoektocht naar (het beste van) een COVID-19 vaccin, het coronavirus (SARS-CoV-2), zoals het in de natuur voorkomt – het wilde type of een gemanipuleerd en gedeeltelijk verzwakt virus – toegediend mogen krijge...

De zoektocht naar een goed vaccin tegen SARS-CoV-2 laat wetenschappers over de hele wereld overuren draaien. Een groot publiek belang staat op het spel: de gezondheid van (kwetsbare) mensen en het publieke leven. Op 20 oktober 2020 werd in Groot-Brittannië een trial aangekondigd waarbij in januari 2021 vrijwilligers...

In deze casus (TGE, 2021 (1) wordt het ‘gecontroleerd humaan infectiemodel’ voorgesteld om de ideale dosis van een vaccin tegen COVID-19 te bepalen. Twee vragen worden opgeworpen: moet bij besmetting het zogeheten wilde virus worden gebruikt of een verzwakte of gemodificeerde variant en kan remdesevir als ‘rescue th...

De voorgestelde casus dateert van mei 2020. De ernst van de coronapandemie was inmiddels duidelijk en wetenschappers probeerden medicatie en vaccins te ontwikkelen om de pandemie in te dammen en zieken te genezen. De werking van het SARS-CoV-2 virus was niet goed bekend. Een ‘challenge studie’ is een manier om meer ...

In een eerder artikel in TGE wezen we op de vele discussies rond vaccinatie vanuit christelijk perspectief (Van Ittersum, 2020). Ook nu is er veel weerstand tegen SARS-CoV-2-vaccins waar te nemen. Het gaat daarbij in de media vaak over de veiligheid van de snel ontwikkelde vaccins. Veiligheid is vanuit christelijk p...

Vaccinatieprogramma’s kennen een lange geschiedenis en zijn ethisch verdedigbaar. Immers, niet alleen de overheid, maar ook de maatschappij speelt een belangrijke rol in het optimaliseren van de gezondheid van het individu.

Globaal zijn er drie groepen waaraan een vaccin kan worden toegediend.

Ethiek in tijden van Corona van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) bevat dertien essays door in totaal 32 auteurs en werd half december jl. online gezet. De essaybundel is toepasselijk geïllustreerd met collages van fragmenten van coronagerelateerde afbeeldingen uit de media, gemaakt door twee masterstudent...

Wie gebruikt het woord autonomie niet? Het zit zo ingeburgerd in ons taalgebruik en ons dagelijks leven dat we er gemakshalve van uitgaan dat we daadwerkelijk een autonoom leven leiden. Maar is dat wel zo? Om dit spanningsveld – het idee en het ideaal versus de alledaagse ervaringen – gaat dit interessante en goed g...

De Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde (VFG) organiseert ieder jaar in de herfst een congres over filosofische thema’s in de gezondheidszorg. Dit themanummer verschijnt in aansluiting op het congres, dat op zaterdag 9 november 2019 plaatsvond in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch, met als thema de vraag: ...

Wat kunnen data-gedreven slimme technologieën − ook wel Artificiële Intelligentie (AI) technologieën genoemd − betekenen voor controle in de gezondheidszorg? Artificiële Intelligentie is tegenwoordig overal te vinden en de term wordt te pas en te onpas gebruikt om allerlei soorten technologieën te beschrijven. In di...

Er bestaat een grote variatie aan formele en informele regels in de zorg die het gedrag van zorgverleners beïnvloeden. Te denken valt aan regels vastgelegd door toezichthouders, verzekeraars, professionele beroepsorganisaties, zorgorganisaties, professionals zelf en de wensen en normen van cliënten en hun naasten. R...

De kijk op gezondheidzorg is de afgelopen 75 jaar wezenlijk veranderd. Dit artikel biedt, bezien vanuit de lens van een plattelandspraktijk, een reflectie op deze veranderingen in de gezondheidszorg en de rol van de huisarts in de samenleving. De werkdruk voor de arts komt daarbij prominent aan bod. Een historische ...

De zorg is toe aan verandering, schrijft Hans Peter Jung, wijzend op stijgende zorgkosten en alarmerende sociaaleconomische gezondheidsverschillen.  Geïnspireerd door ‘positieve gezondheid’ bepleit hij dat de huisarts van de toekomst zich meer moet richten op ‘betekenisvol leven’, eigen regie en gezonde leefstijl va...

In gesprek met professor dr. Sjoerd Repping wordt er veel verduidelijkt rondom de organisatie van (zinnige) zorg. Repping was een van de sprekers op het congres ‘Dokters ziek van controle’, dat in oktober 2019 werd gehouden en georganiseerd door de Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde. Vanuit die hoedanigheid we...

'Er zit een indringer in mijn huis. Hij zit in de hoek van de kamer naast het tv-meubel. […] Hij houdt me in de gaten. En hoewel ik hem niet recht in de ogen kan kijken, voelt het intimiderend. […] Wat zou hij allemaal weten? Hoe lang zit hij er al? En wie kijken er allemaal mee?’ (p. 13)

“Niemand heeft dit veroorzaakt, niemand heeft dit gewild.” Deze uitspraak deed VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff op 17 september 2020 tijdens de parlementaire debatten over de aanpak van de coronacrisis. Hij stond, gesoigneerd als altijd, achter de katheder en sprak de woorden, die hij van papier voorlas, met de ...